Sağlık ve Bilişimde Objektif Haber
HBS Tedarik ve İdamesinde Yaşanan Sorunlar ve Çözümleri
Hastanelerimizin yazılım sağlama
temelinde yürüttükleri çalışmalarda Bakanlığın hazırladığı Hastane Bilgi Sistemleri Alımı ve Çerçeve
İlkeleri Dokümanı, yazılım, teknolojik altyapı
ve diğer gerekler için bir çerçeve çizerek, teknik önerileri kapsayan bir yapı
sunuyor.
Dokümanda belirtildiği üzere;
çalışma bir şartname çalışması
değil, şartname hazırlığı sırasında dikkate alınması gereken unsurları,
önerileri içeriyor. Hastanelerimizin işlem hacmine ve sunacakları hizmet
özelliklerine göre bu dokümandan yararlanarak, kendi ihtiyaçları doğrultusunda
şekillendirmeleri gerekiyor. Ancak, hastane yöneticilerimiz kendi özgün
şartnamelerini oluşturmaları yerine, hazırlanmış şartname örneklerini uygulama
yanlışına düşüyorlar. Bu temelde Hastane Bilgi Sistemleri Alımı ve Çerçeve
İlkeleri Dokümanı’nın rehber olma misyonu da ortadan kaldırılarak, ihtiyaç
dahilinde olmayan donanım-yazılım satın alınması nedeniyle kamu zararı söz konusu
olabiliyor. Benzer birçok konuda karşılaşılan
sıkıntılara ışık tutmak ve bir kez daha, Hastane Bilgi Sistemleri Alımı ve
Çerçeve İlkeleri Dokümanı’nın mimarlarlarından Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem
Daire Başkanlığı’ndan Başkan Yardımcısı Dr. Mahir Ülgü’den konu ile ilgili bilgi
almak-sunmak amacıyla bir söyleşi gerçekleştirdik.
-Hastanelerimizin yazılım sağlama
ve idame ettirilmesinde karşılaştıkları sorunlar nelerdir? Yazılımları
Bakanlığın tedarik etmesi yönünde bir çalışma var
mıdır? Özellikle küçük ölçekli hastaneler, hem HBS
(Hastane Bilgi Sistemi) tedariki hem de
idamesinde önemli problemlerle karşı karşıya kalıyor. Yaptığımız
toplantılarda hastane idarecileri, haklı olarak yazılımın Bakanlık tarafından
tedarik edilmesi konusunda ısrarlı davranıyorlar.
Ancak, Bakanlık tedarikçi
rol üstlenmekten ziyade, standart
belirleyici ve uygulamaları izleyici bir role sahip olmak konusunda kararlı.
Zaten hizmet karması bu denli zengin bir yapı için tek kaynaktan alınan bir
yazılımın tüm hastanelerin ihtiyacını
karşılaması oldukça zor ve süreç yönetimi de bir kadar ağır olacaktır.
Eğitim, Bankacılık, Finans gibi sektörler örnek olarak gösteriliyor standart
yazılım kullanımı konusunda. Neden bu kurumlar gibi hareket etmiyoruz? Diye
serzenişler var. Ama bizim işimiz
farklı. Hiçbir sektör, sağlık sektörü kadar karmaşık ve kapsamlı değil.
Bu durumu şöyle açıklığa
kavuşturmak mümkün; bir insan zorunlu kalsa doğumundan ölümüne dek tüm hayatını
bir hastane içinde tamamlayabilir, asgari ihtiyaçları karşılanabilir. Hayatın
her bir anına yönelik hizmet sunmak zorundaki hastaneler, bu hizmetlere dair neredeyse bütün
kayıtları tutmak zorundalar. Oysa eğitimde, bankacılıkta bu böyle
değil.
-Bilgi sistemlerinin tedarik sürecinde, izlenmesi gereken metod var mıdır? Hastanelerimizin ihale usulünü belirleme konusunda yürütülen mevzuat çalışmaları nelerdir? Tedarik metodu ne olursa
olsun mevcut yasal düzenleme ile (Lisans Haklarının satın alınması ya da hizmet
alımı, bir başka ifadeyle yazılım kiralama) hastanelerin ihtiyaçlarına uygun olan bir
yazılım tedarik etmeleri zorlu bir süreç, hatta bazıları için imkansız.
Diğer taraftan,
yazılımların gerek hastane içi gerek hastane dışı nedenlerle (mevzuat, talimat
vb nedenlerle) ihtiyaçlara göre uyarlanması da bir başka problem. Tedarik metodu
konusunda Bakanlığımızın bir
yönlendirmesi söz konusu değil. Metodoloji hastane idarelerine bırakılıyor.
Ancak Bakanlığımızın bu metodlardan birini benimsemesi ve benimsediği metodla
ilgili mevzuat düzenlemesini yapmak noktasında kararlı tutum göstermesi uygun
olabilir. Bakanlığımız İhale usulü
ile ilgili bir seçim yaparak ağırlıklı olarak bu usulün kullanımı konusunda taşra teşkilatını yönlendirmeli ve
düzenleyici mevzuat ile desteklemeli.
Özetle, ihale usulü
belirlemek bile başlı başına bir sorun. Tedarik sonrasında nelerle
karşılaşılacağını öngörmek pek mümkün değil. Hepsi için değil ama yazılım
sektöründe faaliyet gösteren bazı firmaların da ticari kaygılardan uzak bir
tutum sergilemesini gerekiyor iyi sonuçlara imza atmak
için.
-Bilgi sistemi ya da hizmeti alım
sürecini yürüten, yöneten idari ve teknik personelin bilgi birikimi ne
düzeydedir? Bu konuda yürütülen eğitici, iyileştirici çalışmalar var
mıdır?
Hastaneler, hem ihale
dosyalarının hazırlanması hem de ihalelerin yönetilmesi ve sonuçlandırılması
sırasında başarısız olabiliyor. Teknik
bilgi birikimine sahip insan kaynağının yetersizliği karşımıza çıkıyor.
ihtiyaç belirleme ve teknik şartname hazırlamadaki kusurlar nedeniyle bazı
hastaneler ihalelerini iptal etmek zorunda kalıyor ya da Kamu İhale Kurumu’nca ihale iptal
edilebiliyor. Bakanlığımızın bu hususta denetleyici olarak değilse bile, koordinasyon rolüyle müdahil olması
birçok hastane idaresinin işlerini kolaylaştıracak, iptal edilen ihale sayısı
daha az olacaktır.
Ancak hastanelerde olduğu
gibi Bakanlık Merkezinde de insan kaynağı kısıtlı. Hastanelerde, hastane
idarecilerine HBS ile ilgili ihtiyaç tespiti, HBS alımında ve işletiminde
danışmanlık yapacak nitelikte ve yeter sayıda teknik personel temin edilmeli. Bu
elemanlar HBS kullanım sürecinde firma
bağımlılığını azaltacak şekilde eğitilmeli ve hastane içinde yazılıma hakimiyet sağlanmalı.
Bu elemanların istihdam ve
özlük hakları itibariyle motivasyonu
sağlanmalı, bu amaçla görevlendirilen gönüllü personele uzaktan eğitim teknikleri kullanılarak
farklılık kazandırılmalı.
Bilgi İşlem Daire
Başkanlığı bir dizi çalışma başlattı. Yeni adıyla Türkiye Sağlık Kurumu, uzaktan eğitim
teknolojilerini kullanarak sağlık yönetimi
eğitimleri düzenlemekte ve oldukça yüz güldürücü sonuçlar elde etmekte. Bu
model, hastanelerdeki HBS yöneticilerinin eğitim ve bilgilendirilmesi için de
kullanılacak.
-Bilgi sisteminin
tedariğinde hazırlamış olduğunuz klavuz dokümanlardan yeterince yararlanıldığını
düşünüyor musunuz?
Hastane idarelerine HBS
tedarikinde kılavuzluk etmek üzere hazırlanmış olan ve Başkanlığımızca belli
periyotlarla güncellenerek yayımlanan Hastane Bilgi Sistemleri Alımı Çerçeve
İlkeleri Dokümanı'ndan bazı hastaneler haberdar değil. Hastane idarelerinin
söz konusu doküman ve sağlık-NET portalında yayımlanan diğer dokümanlardan
faydalanmaları hususunda hem yerel idarelerce hem de merkez teşkilatınca gerekli
önlemler alınmalı.
-Bilgi sisteminin idame
ettirilmesinde karşılaşılan temel problemler nelerdir? Bu konuda alınan
önlemler var
mıdır?
İdame sürecinde; tedarik
yöntemi ne olursa olsun hastanelerin en
büyük problemi bakım, destek, eğitim, güncelleme ve kapasite artırımı
noktasındaki hizmet alımlarının hangi Kanun hükümlerine göre yapılacağı ve maliyetlerin tespiti ile ilgili olarak
ortaya çıkmaktadır.
Maliyetlerle ilgili bir hesap
cetveli oluşturulmalı ve hastane idareleri bu açıdan
şaibeden ve/veya şaibe kaygısından kurtarılmalıdır.
-Veri alışverişinde ve karşılıklı
işlerliğin sağlanması bakımından veri standardizasyonuna yönelik çalışmalar var
mıdır?
Hastane bilgi sistemleri
başlangıçta sadece hastane içi süreçlerde kullanılırken birkaç yıl içerisinde MERNİS, MEDULA, Ulusal Sağlık Bilgi Sistemi
(USBS), Çekirdek Kaynak Yönetim
Sistemi/Malzeme Kaynak Yönetim Sistemi gibi daha bir çok büyük sistemlerle
veri alış verişi yapan uygulamalara dönüşmüştür.
Sistemler arası veri alış
verişinde verilerin standardizasyonu en
önemli basamaktır. Bu alanda kurumlar arası işbirliğinin yetersizliği
görünen bir gerçek olmakla birlikte çözüme yönelik önemli adımlar
atılmaktadır.Ulusal Sağlık Bilgi Sistemi’nin temel taşlarından olan Sağlık
Bakanlığı tarafından hazırlanan Ulusal
Sağlık Veri Sözlüğü, Sağlık Kodlama Referans Sunucusu gibi yayın ve servisler standardizasyon açısından son derece önemli
hizmetlerdir.
-Verilerin standardizasyonunda
Ulusal Sağlık Bilgi Sisteminden söz ettiniz. Sistemin bugün geldiği aşama ve
beklediğiniz en önemli fayda nedir?
Ulusal Sağlık Bilgi Sistemi
Bakanlığımızın en önemli
projelerindendir. Şimdilik sadece
sağlık verisi toplanan sistemde idari ve mali veri setlerinin de
oluşturulması ve sisteme dahil edilmesiyle farklı Bakanlık birimlerince ihtiyaç
duyulan, sahadan defalarca ve farklı yöntemlerle toplanan veriler, tümüyle elektronik ortamda ek bir iş
yüküne sebep olunmaksızın kaynağından alınıp her seviyedeki yöneticiye
ihtiyaç ve yetkileri ölçüsünde rapor olarak sunulacaktır.
-Hastanelerimizdeki tıbbi
cihazların bilgi sistemine entegrasyonu sürecinde, hizmetin ücretlendirilmesi
noktasında bir formülasyonunuz var mıdır? Hizmet süresi içinde alınacak
cihazların da entegrasyonu istendiğinde belirsiz bir iş tanımı söz konusu
mudur?
Hastanelerdeki tıbbi
cihazların hastane bilgi sistemleri ile entegrasyonu çözüm bekleyen sorunlardan biridir.
Ancak bu sorunun kaynağı sadece hastaneler ya da Sağlık Bakanlığı değildir.
Sektördeki HBS üreten yazılım firmalarından bazılarının ticari kaygılarla aşırı
yüksek bedeller talep etmesi ve hatta bu işlemi ayrı bir hizmet unsuru olarak
görmeleri sorunun asıl kaynağını oluşturdu. Oysa tıbbi cihazlar hastanelerin doğal bir
parçası ve hizmet sunum sürecinde olmazsa olmazlardan.
Diğer taraftan
maliyetlendirmeye dair bir rekabet söz konusu değil. Bu nedenle Bakanlık, cihaz
entegrasyon hizmeti ve maliyetlerini HBS tedarik aşamasında teklif edilen bedel
ve rekabet kapsamına almak üzere girişimde bulunmak zorunda kaldı. Bu sorunun
alternatif çözümleri de tartışılıyor.
-Bilgi sistemi değişikliği
sırasında, data aktarımı konusunda ortaya çıkan sorunlar
nelerdir?
Bir hastanede yazılımın
değişmesi halinde önceki uygulamaya ait verilerin yeni uygulamaya aktarılması
konusu 2006/108 sayılı Genelge ile
düzenlendi. Bu Genelge hükümlerine göre ve iyi niyetle hareket edilmesi
halinde herhangi bir sorun ile karşılaşılmayacaktır, veri aktarımı konusunda
sorun yaşanması halinde bu sorunun yerelde çözümlenmesi gerekir diye
düşünüyorum çünkü bu sorun sadece o
vakaya ait bir sorun bence.
-Son olarak eklemek istediğiniz
düşünceniz var mıdır?
Önümüzde yapılacak çok
önemli ve çok güzel işler var. Hastane Bilgi Sistemi alanında çalışan herkese
çok önemli sorumluluklar düşüyor.
|
