Bu doküman, (TSBS) Türkiye Sağlık Bilgi Sistemi çalışmalarının hız kazandığı şu günlerde, gündemi fazlaca meşgul etmeye başlayan HL7'nin organizasyon yapısı ve çalışma kapsamını açıklamaya yönelik hazırlanmıştır.

           Organizasyon olarak HL7;

           HL7 çalışma grubu, Mart 1987'de Pennsylvania Üniversitesi’ndeki bir konferans sonucu çeşitli katılımcıların yer aldığı bir komite olarak kurulmuştur. Sonradan “HL7 Çalışma Grubu” olarak isimlendirilen komite, sağlık sektöründeki “Bilgisayar Uygulama Sistemleri” için, belirli ana Veri Setleri’ne biçim ve “Protokol Standardı” geliştirmeyi hedeflemiştir. Bu standart kullanılarak Sağlık Sektöründe kullanılan sistemler (Hastane Bilgi Sistemleri, Klinik Laboratuar Sistemleri, Yatırım Sistemleri ve Eczane Sistemleri vb.) arasında klinik, finansal ve idari bilgilerin elektronik değişimi hedeflenmiştir.

           HL7, Haziran 1994 yılında ANSI (Amerikan Ulusal Standart Enstitüsü) tarafından Yetkili Standart Geliştirme Organizasyonu (SDO) olarak tanınmıştır. Diğer pek çok SDO gibi HL7 de kar amacı gütmeyen gruplar ve gönüllülerden oluşmaktadır. Katılımcılar olarak uzmanlar, tedarikçiler, satıcılar, danışmanlar, hükümet grupları ve bireysel olarak zaman ayıran gönüllüleri sayabiliriz. Çalışma grubu üyeliği, HL7'ın gelişimi ve iyileştirilmesine katkıda bulunacak herkese açıktır. Arjantin, Avustralya, Kanada, Çin, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Almanya, Hindistan, Japonya, Kore, Litvanya, Yeni Zelanda, Güney Afrika, İsviçre, Tayvan ve İngiltere'de HL7 üye organizasyonları bulunmaktadır.

           HL7, bir organizasyon olarak, son birkaç yılda önemli gelişmeler göstermiş, üç sene içinde yapılan toplantılara üye ve üyelik dışı 400-500 kişi düzenli olarak katılmıştır. Tüm üyelik kategorilerinden, firmamızın da içinde bulunduğu iki bin iki yüzden fazla “Sağlık Endüstrisi”üyesi bulunmaktadır. HL7 standardı, 1998 yılı itibariyle dünyada birkaç yüz sağlık kurumunun kullandığı bilgisayar ara yüzüne uygulanmıştır. Özellikle Birleşik Devletler hastanelerinin büyük çoğunluğunda kullanılmaktadır. Organizasyon bugüne kadar on bir Amerikan Ulusal Standardı yayımlamıştır.

           Organizasyon Yapısı;

           Diğer tüm ANSI onaylı SDO'lar gibi HL7 de, açıklık ve konsensüs sağlamak amacıyla, sıkı ve iyi tanımlanmış prosedürler ile yönetilir. Her üyenin oy hakkı vardır. Yönetim seçiminde her adayın profilini içeren oylama paketi online veya posta ile tüm üyelere gönderilir.

           Organizasyon, HL7 standart protokolünü tanımlamaktan sorumlu Teknik Komiteler ve Özel İlgi Grupları’ndan oluşur. Her Teknik Komite ve Özel İlgi grubu iki veya daha fazla başkan yardımcılığı ile temsil edilir. Başkan yardımcılıkları, toplu olarak standartlarla ilgili yayımları oylayan Teknik Yönlendirme Komitesi’ni oluşturur. Teknik Yönlendirme Komitesinin oyları, son kararı verecek olan Yönetim Kuruluna tavsiye niteliğindedir. Yönetim kurulu, seçimle gelen sekiz kişiden oluşmaktadır. HL7 üyeleri tüm bu komitelere katılmak konusunda teşvik edilmektedir.

           HL7, faaliyet gösteren diğer standart geliştirici kuruluşlar ile sıkı bir işbirliği içindedir. IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers), CEN (Europan Committee for Standardization), ASTM (American Society for Testing and Materials) ve OASIS Accredited Standards Committee X12N (ASC X12N), American College of Radiology (ACR), National Electrical Manufacturers Association (NEMA), Clinical Data Interchange Standards Consortium (CDISC), Digital Imaging and Communications in Medicine (DICOM) bunlardan bazılarıdır.

           Hl7 Adının anlamı nedir?

           Seviye 7 (Level Seven) terimi, Uluslar arası Standardizasyon Organizasyonu (ISO)’ nun iletişim modeli olan “Açık Sistemlerin Bağlantıları”nın (Open System Interconnection - OSI), en üst seviyesi (yedinci seviye) olan “Uygulama Seviyesi”ni göstermektedir. Bilindiği gibi OSI Referans modeli, en alt seviyedeki Physical Layer ile en üst seviyedeki Application Layer ile birlikte 7 düzeyden oluşmaktadır. Uygulama seviyesi, veri alış verişini, veri değişim zamanlamasını ve iletişim hatalarını tanımlar. Bu seviye güvenlik kontrollerini, kimlik doğrulamayı, varolan diğer kontrollerini ve daha da önemlisi veri değiş tokuş yapılarını kapsar. Bu çerçevede HL7, OSI modelinin uygulama ara yüzündeki yedinci düzeyinin kavramsal tanımını karşılamaktadır.

           Standart olarak HL7;

           Kodlama kurallarının yer aldığı dokümanın 2.2 sürümü, organizasyon tarafından Aralık 1994 yılında yayımlanmış, 1996 yılında ANSI tarafından “Standart” olarak kabul edilmiştir. Sürüm 2.3 aktif HL7 üyelerinin iki yıldan fazla süren gönüllü çalışmaları sonucu yayımlanmış ve ANSI onayını Mayıs 1997' de almıştır. Mayıs 1999 da 2.3.1. Sürümü ANSI onayı almış, 2.4 sürümü ise aynı değerlendirme için ANSI' ye gönderilmiştir. 2.4 sürümü Ekim 2002'de ANSI tarafından onaylanmıştır.

           Standart, sağlık verilerinin, biçimi ve içeriği belirlenmiş mesajlar ile uygulamalar arasında alınıp gönderilmesi, veri yapıları, değişimlerin zamanlamaları ve uygulamalar arasındaki uygulamaya özel iletişim hatalarının yapılarını tanımlar. Verilerin uygulamalar tarafından nasıl depolandığı, nasıl kullanıldığı veya hangi araçlar ile iletildiği ile ilgilenmez. Farklı sistemlerin mimari yapıları için varsayımlarda bulunmaz ve bu mimari farklılıkları da çözmeye çalışmaz.

           Standart, Hasta Kabul/Tescil, Veri Transferi, Sorgulamalar, Kaynak ve Hasta Çizelgeleri, Siparişler, Sonuçlar, Klinik Gözlemler, Faturalama, Ana Dosya Güncellemeleri, Tıbbi Kayıtlar, Çizelge Oluşturma ile Hasta ve Hasta Bakımı ile ilgili olan ara yüzleri yönlendirme çabası içindedir. Standart kapsamında seçilen ara yüzler, standart yazma işinde rol alan gönüllüler tarafından yüksek öncelikli olarak değerlendirilmektedir. Standardın her yeni sürümü, halihazırda bulunan ara yüz tanımlarıyla ilave diğer tanımların sürdürülmesini sağlayacak şekilde üretilmiştir.

           Kullanım;

           Kurumlarda kullanılan sistemlerin oldukça farklılık göstermesi, sağlıkla ilgili kurum ve kuruluşların çeşitliliği, bu standarttan yarar sağlayacak pek çok ara yüz olduğunu göstermektedir. Veri tanımlarının ve kullanım şekillerinin farklılığı, standardın “takçalıştır” olarak kullanımına izin vermemektedir. Varolan sistemler, yazılım üreticileri tarafından bu standardı kullanır hale getirilmeli, gelecekteki sistemler ise kullanacak şekilde tasarlanmalıdır. Bu kapsamda Sağlık kurumları, HL7' ye üye olmadan, üye bir satıcı üzerinden HL7 standardını kullanabilecektir.HL7, bu standardın tamamını veya bir bölümünü kullanan sistemlerin birbirleri ile haberleşmesinde hem bugün hem de gelecek için önemli avantajlar sunmaktadır. İnternet Explorer veya Netscape gibi programlar, HTTP ve HTML standart protokollerini kullanarak, açık sistem mimarisi “Open System Architecture” ile bugün varolan web servislerine bağlantı kurabilmektedirler. Bu sistemler, standartları kullanarak gelecekte oluşturulacak web servislerine de bağlantı kurabileceklerdir. Uygun protokoller ile bu mimariyi kullanan tüm sistemler, hizmet sağlayıcılardan bağımsız olarak iletişim sağlayabilirler. Yukarıdaki şekil, HL7 kullanılmayan sistemlerin iletişim şeklini göstermektedir.

           Hl7 kullanıldığında, aşağıdaki şekilde görüldüğü üzere, iletişim kurulabilen sistemler arasına HL7 kullanan diğer sistemler de eklenmektedir. Yeni sistem için varolan sistem üzerinde herhangi bir değişikliğe gerek yoktur.

           Sağlık bakım kuruluşları ve özel hastanelerin bilgi sistemlerini otomasyona geçirmedeki öncelikli hedefleri kağıt işlemlerini azaltmak, nakit akışını sağlamak, yönetim kararlarının alınmasına yardımcı olmak ve hastaneler için kaçakları önlemek iken, artık günümüzde bu hedefler hastayı ve hastaya verilecek kaliteli hizmetleri özne olarak kabul eden bir yapıya bürünmüştür. Hastanın yaşam boyu sağlık bakım bilgilerinin elektronik ortamda tutulması ve gerekli bilgiye sadece yetkili personellerin ulaşabilmesi hedef olarak belirlenmektedir.

           Orta ölçekli bir hastanede hasta kabul, yatış, sevk, klinik laboratuar, radyoloji, çıkış, faturalama ve muhasebe işlemleri için bilgisayar sistemi kullanılması olağan bir durumdur. Kullanılan sistemler geliştirildikçe, sistemler arası veri ortaklığının da sağlanması gerekmektedir. HL7 bu noktada devreye girerek, farklı sistemler arasındaki veri iletiminin en geniş teknik ortamda, işletim sistemi ve programlama dillerinin çeşitliliğine uygun olacak şekilde, çok çeşitlilik gösteren iletişim ortamlarında yapılabilmesini sağlar. Tek bir işlem hızlı bir şekilde iletilirken, çoklu işlemler dosya iletileriyle yapılabilmektedir. Uygulamaya özel kod tanımları, tablolar ve mesajlar Standart tarafından desteklenmektedir.

           Mesaj Yapısı;

           İhtiyaç duyulan veriler, biçimi ve içeriği belirlenmiş mesajlar ile uygulamalar arasında iletilir. Değişik veri tiplerinin nasıl kodlandığı ve bağımsız bir alanın ne zaman ne şekilde tekrarlanacağı kurallar ile belirlenmiştir. Mesajlar, bir alan ayıracı karakter tarafından bölünmüş ve uzunluğa bağlı değişkenlik gösteren segment adı verilen mantıki gruplar içerir. Her mesaj içindeki bölüm 3 karakterli bir tam değerle tanımlanmıştır. Segmentler gerekli veya opsiyonel ve tekrarlamalı olarak tanımlanabilirler. Bağımsız veri alanları, mesaj içinde birleştirilmiş oldukları segmentlerle konumlanmıştır.

           Hl7 mesaj tabanlı bir mimaridir. Bunun anlamı, bir uygulama diğerine mesaj gönderdiğinde, diğer uygulama için bir “olay” oluşur. Örneğin ADT^A04 mesajı, hastaneye yeni bir hasta geldiğinde üretilmektedir. HL7 mesajları ASCII karakterlerden oluştuğu için içeriği görülebilir. ASCII karakter seti (2 ve 7E arasındaki 16 lık sistemdeki değerler dahil) , MSH üst bilgi segmentiyle değişikliğe uğramadıkça varsayılan olarak belirlenmiştir.

           Aşağıda, hastanın hastaneye ilk defa gelişinde oluşturulan ADT^A04 örnek mesajı görülmektedir.

MSH|^~\&|HASTA|HASTAADT|HASTA|HASTAADT|200212271408|COZUM|ADT^A04|1817457|D|2.3 |EVN|A04|200212271408|||MUSTAFA PID||0493575^^^2^ID 1|454721||YAKIN^EMİNE^^^^|YAKIN^EMİNE^^^^|19820203|F||B|95 SOKAK No 13 Birlik Mah^^ANKARA^^06550^TÜRKİYE|90|(312)215-8813|||S||400003403~1129086|999-| ||||||||||||||||||||||||||||||||||PV1||O|||||277^MURAN^İHSAN^^^^|||||||||| ||2688684|||||||||||||||||||||||||200212271408||||||002376853 Yararlanılan Kaynaklar www.hl7.org HL7 sürüm 2.4 dokümantasyonu.